“Φούμαρα” και ψέματα..

Ο φιλόσοφος Χάρι Φράνκφουρτ ήταν ο πρώτος που έστρεψε την προσοχή του σε μια χρήσιμη διάκριση: “τη διάκριση που έχουν τα ψέματα από τα φούμαρα” (“the distinction between lying and bullshitting”). 

Όταν οι άνθρωποι λένε ψέματα δηλώνουν συνειδητά κάτι που ξέρουν ότι δεν είναι αλήθεια. Από την άλλη πλευρά οι “φουμαρατζήδες” δε νοιάζονται αν τα λόγια τους είναι αλήθεια ή ψέματα. Οι “φουμαρατζήδες” απλώς επινοούν πράγματα, μάς βομβαρδίζουν ενίοτε με αυτά που θέλουν να μάς πουλήσουν. Πολλές δημοφιλείς ιδέες, δίαιτες, “εναλλακτικές θεραπείες”, αλλά και “κλασσικές θεραπείες” συχνά είναι “φούμαρα”.

Είμαστε αρκετά ανεκτικοί στα “φούμαρα”, είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε ισχυρισμούς για θεραπείες, για δίαιτες του συρμού, έτοιμοι να δεχτούμε “ένα εικονικό” φάρμακο, αρκεί να μην γνωρίζουμε ότι είναι “εικονικό” (μάλιστα καμιά φορά αποδίδει το placebo effect). Αν μάθουμε όμως ότι όλα τα παραπάνω είναι ψέματα, τότε δε δείχνουμε καμία ανεκτικότητα. Τιμωρούμε.

Οι άνθρωποι είναι περισσότερο επικριτικοί με το ψέμα, παρά για τα “φούμαρα”. Από το σχολείο κιόλας παιδιά τιμωρούνται αυστηρά όταν ψεύδονται αποδεδειγμένα, άσε που υπάρχει και η 9η εντολή (“ου ψευδομαρτυρήσεις”)…

Ας το έχει κατά νου κι ο Γιάνης Βαρουφάκης, ο οποίος είπε ένα μικρό ψεματάκι (όσον αφορά το μεσαίο δάκτυλο που προέταξε σε ομιλία του πριν 2 χρόνια, που ενώ βιντεοσκοπήθηκε μίλησε για παραποίηση). Βέβαια το να λέει “όχι είναι παραποιημένο” ίσως θέλει “φούμαρο” να πουλήσει. Οι πολίτες στα “φούμαρα” του Βαρουφάκη (και γενικά πολλών πολιτικών), όσον αφορά εξαγγελίες, θέσεις, προτάσεις είναι ανεκτικοί, όταν όμως αρχίζουν τα αποδεδειγμένα ψεύδη, τότε τιμωρούν..

Κι ο Μπιλ Κλίντον έλεγε “όχι δε συνάπτω εγώ ερωτικές σχέσεις με τις συνεργάτες μου” (“φούμαρο”), αλλά όταν ορκίστηκε στο δικαστήριο γι’ αυτό (υπόθεση Μόνικα), αυτόματα έπαψε να είναι “φούμαρο” και έγινε ψέμα ..και ύστερα τιμωρία…